(इंग्रजीमध्ये टंकलिखित केेल्या न्यायनिर्ण याचा मराठी अुवाद) प्रलि#द्ध करण्यायोग्य
भारताच्या #व*च्च न्यायायात
निदवार्णी अपीीय अलि-कारिरता
निदवार्णी अपी क्र . ३८९७ / २०२३
( ए# . ए . पी . ( #ी ) क्र . १५७०८ / २०२२ ) मुळे निमा र्ण झाेी ) टाटा मोट# लिलिमटेड
...अपीकत>
विरुद्ध
बृहनंु्मबई निवदु्यत पुरवठा आलिर्ण परिरवह उपक्रम (बेस्ट) आलिर्ण इतर ... उत्तरवादी
#ह
निदवार्णी अपी क्र . ३८९९ / २०२३
(ए#. ए. पी. (#ी) क्र.११८७१/२०२२ मुळे निमा र्ण झाेी) निदवार्णी अपी क्र . ३८९८ / २०२३
(ए#. ए. पी. (#ी) क्र.११९३३/२०२२ मुळे निमा र्ण झाेी)
1
न्यायनिर्ण य जे . बी . पारडीवाा , न्यायमूनित .:
१. परवागी देण्यात येते.
२. शीर्ष क मधे्य मूद अ#ेल्या #व अपीांमध्ये उपखिOत केेे मुदे्द #मा अ#ल्याे आलिर्ण रिरट यालिचका (ए) क्रमांक १५५४८/२०२२ मध्ये मुं बई येथी उच्च न्यायायाे निद. ०५/०७/२०२२ रोजी पारिरत केेल्या त्यांच्याच आदेशाा देी आव्हा निदे अ#ल्याे, त्या# #मातेे #ुावर्णी#ाठी घेण्यात आल्या होत्या आलिर्ण या #ामाईक न्यायनिर्ण याद्वारे आलिर्ण आदेशाद्वारे त्यांा निकाी काढण्यात येत आहे. ३. ए#. ए. पी. (#ी) क्रमांक १५७०८/२०२२ मुळे निमा र्ण होर्णारी अपी टाटा मोट# लिलिमटेड (थोडक्यात, "टाटा मोट# ") (उच्च न्यायाया#मोर मूळ रिरट यालिचकाकत>) यांच्या #ांगण्यावरू दा करण्यात आी आहे.
४. ए#. ए. पी. (#ी) क्रमांक ११८७१/२०२२ मुळे निमा र्ण होर्णारीअपी ई. व्ही. ई. वाय. ट्रान्स प्रायवे्हट लिलिमटेड (थोडक्यात, "ई. व्ही. ई. वाय") (उच्च न्यायाया#मोर मूळ उत्तरवादी क्रमांक २) च्या #ांगण्यावरू दा करण्यात आी आहे.
५. ए#. ए. पी. (#ी) क्रमांक ११९३३/२०२२ मुळे निमा र्ण होर्णारी अपी बृहनंु्मबई निवदु्यत पुरवठा आलिर्ण वाहतूक उपक्रम (थोडक्यात, 'बेस्ट') (उच्च
2
न्यायाया#मोर मूळ उत्तरवादी क्रमांक १), मुं बई महागरपालिका कायदा, १८८८ च्या तरतुदींु#ार काय रत व-ैानिक महामंडळाच्या #ांगण्यावरू दा करण्यात आी आहे.
तथ्यातम्क बाबी
६. बेस्टे मंुबई शहराती #ाव जनिक वाहतूक #ेवेच्या उदे्दशाे चाका#ह १४०० (+ ५० टके्क लिभन्नता) लि#ंग डेकर ए#ी इेखिe्रक ब#े#च्या पुरवठा, #ंचा आलिर्ण देभाी#ाठी, बेस्ट डेपोमध्ये इतर ागरी आ-ारभूत #ंरचा निवका#ा#ह, १२ वर्षाfच्या कााव-ी#ाठी, निनिवदा क्र. डी. एम. एम. (टी-II)/०८/टी. #ी. यू./७३१६९/२०२१-२०२२/ जानिहरात, निद. २६/०२/२०२२, (यापुढे 'निनिवदा' म्हर्णू #ंदलिभ त) जारी केे होते.
७. निनिवदा दस्तऐवजात अु#ूची IX च्या काम २ च्या ंड ३.५ (ई) आलिर्ण ंड १२ च्या अंतग त मूद केल्याु#ार तांनिmक निववरर्णा करीता तरतूद करण्यात आी आहे, ज्या अंतग त बोीदारांा ८० टक्क्यांपेक्षा जास्त बॅटरीचा वापर करता वाताुकू अ#ेल्या #ंबंलि-त एकूर्ण वाह वजा#ाठी (जी. व्ही. डब्ल्यू.) वास्तनिवक परिरखिOतीत व्यत्यय आर्णता एकाच चाज मध्ये २०० निक. मी. -ावू शकर्णाऱ्या लि#ंग डेकर ब#े# पुरवर्णे आवश्यक होते. ंड ३.५ (ई) आलिर्ण ंड १२ अकु्रमे ाी पुरुत्पानिदत करण्यात आे आहेतः
3
" अु#ूची IX तांनिmक निवनिद>श कम २ : वेट ीज योजे अंतग त ए#डी ए#ी इेखिe्रक ब#े#चे तांनिmक निवनिद>श अ. क्र. वर्ण निववरर्ण
३.५ निवदु्यत प्रर्णोद
प्रर्णाी
निवदु्यत प्रर्णोद प्रर्णाी मोटर माांक/शक्ती प्रदा करण्या#ाठी पुरेशीः
(ई ) प्रनित निदव# प्रनित
ब# निकमा
#ंचा श्रेर्णी
ए#. डी. ब#े##ाठी (८० टके्क ए#. ओ. #ी.) एकाच
चाज मध्ये देऊ केेल्या ब#े#चे निकमा #ंचालित
निकोमीटर अुक्रमे २०० निकमी अ#े. या देऊ केेल्या ब#े# कोर्णत्याही अडथळ्यालिशवाय मूद केेल्या निकमा निक. मी. पयfत -ावल्या पानिहजेत.
XXX XXX XXX
१२ #ंचालित श्रेर्णी #ध्या बेस्टच्या ब#े# दररोज #रा#री २०० निक. मी. (बहुतेक अंनिडत) चातात. वरी गोष्टी क्षात घेऊ, ई. व्ही. उत्पादकांा वाताुकू#ह #ंबंलि-त जी. व्ही. डब्ल्यू. #ाठी वास्तनिवक परिरखिOतीत ए#. डी. ए#ी
ब#े##ाठी एकाच चाज मध्ये २०० निक. मी. -ावू शकती
अशी वाहे उपब्ध करू द्यावी ागती. #ंचा
वेळापmक बेस्टद्वारे प्रदा केे जाई आलिर्ण यशस्वी
4
बोीदाराे पुरेशा अनितरिरक्त ब#े#द्वारे वेळापmकाचे अंनिडत #ंचा #ुनिलित करावे ागे. जर यशस्वी बोीदार चालिजfगच्या अभावामुळे वेळापmकाचे अंनिडत #ंचा राू शका ाही, तर बेस्ट प्रत्येक प्र#ंगी त्या #ंपूर्ण निदव#ा#ाठी #ुनिलित निकोमीटर#ाठी पै#े भरता अनितरिरक्त दंड आकारू योग्य ती कारवाई करे आलिर्ण जर अश्या प्र#ंगाची दीघ कााव-ी#ाठी पुरावृत्ती होत रानिही तर बेस्ट करार #ंपुष्टात आर्णण्याचा देी अवंब करू शके."
८. ई. व्ही. ई. वाय. आलिर्ण टाटा मोट# #ह बाजारपेठेती एकूर्ण आठ कंपन्यांी निनिवदा प्रनिक्रयेमध्ये भाग घेता होता. निद. ११/०३/२०२२ रोजी घेण्यात आेल्या बोीपूव बैठकीत टाटा मोट# े आपे बोीपूव मुदे्द #ादर केे, ज्यात मदु्दा क्र.१ अंतग त, त्यांी बेस्टा एआयए# ०४०/एफ. ए. एम. ई. II ु#ार निदव#ाच्या कामकाजादरम्या दररोज २०० निक.मी. #ह ७५ लिमनिटांची #ं-ी चालिजfग आलिर्ण श्रेर्णी चाचर्णी खिOती #ाठी त्याच्या बोीचा निवचार करण्याची निवंती केी. ९. निद.१५/०३/२०२२ रोजी, बेस्टे बोीपूव बैठकीची मानिहती प्रकालिशत केी. बेस्टे काही निवनिद>शांमध्ये #ु-ारर्णा केी, तथानिप, टाटा मोट# े ज्याकरिरता निवंती केी ते बद ाकारे. बेस्टे "वास्तनिवक परिरखिOतीत" निवलिशष्ट #ंदभ निवडा आलिर्ण
5
निनिवदा निवनिद>शांमध्ये "ए. आय. ए#. ०४०" निकंवा "माक अटी" चा #गळा #ंदभ वगळा. हे क्षात घेर्णे आवश्यक आहे की ए. आय. ए#. ०४० प्रमार्णपm प्रत्यक्ष रस्त्यावरी परिरखिOतीवर आ-ारिरत #ू प्रमालिर्णत चाचर्णी परिरखिOतीवर आ-ारिरत अ#े, जे प्रवाशांचे ओझे, तापमा, रहदारीची परिरखिOती इत्यादी#ंाठी जबाबदार अ#े.
१०. निद.२७/०४/२०२२ रोजी, बेस्टे शुलिद्धपm क्रमांक ८ जारी आवश्यक केे ज्यामध्ये निनिवदे#ाठी बोी #ादर करण्याची शवेटची तारी निद. ०२/०५/२०२२ रोजी अ#े आलिर्ण तांनिmक बोी उघडण्याची तारी ०४/०५/२०२२ अ#े अ#े निनिद ष्ट केे आहे.
११. टाटा मोट# े निद. २५/०४/२०२२ रोजी, आपी बोी #ादर केी, ज्यामध्य े त्यांी ८० टके्क से्टट ऑफ चाज "ए#ओ#ी" (म्हर्णजे एकाच चाज मध्ये २०० निक. मी. -ावल्यांतर २० टके्क आरलिक्षत) #ह २०० निक. मी. च्या #ंचा श्रेर्णीची हमी निदी, तथानिप, ते "ए. आय. ए#. ०४० ु#ार प्रमालिर्णत चाचर्णी परिरखिOतीत" #ाध्य करण्यात आे होते. हे निनिवदा निवनिद>शांपा#ूचे निवच होते.
१२. ई. व्ही. ई. वाय. े निद. ०२/०५/२०२२ रोजी आपी बोी #ादर केी आलिर्ण दावा केा की ती निनिवदा अटीपंा#ू कोर्णत्याही निवचालिशवाय #ादर केी गेी होती, ज्यात एकाच चाज मध्ये निकमा २०० निक. मी. च्या #ंचा श्रेर्णीची अट #मानिवष्ट होती. ई. व्ही. ई. वाय. े दावा केा की टाटा मोट# ही एकमवे बोीदार
6
होती, ज्याे निकमा #ंचा श्रेर्णीच्या निनिवदा आवश्यकतेचे पा करत अ#ताा,
"प्रत्यक्ष रस्त्यांच्या परिरखिOती" ऐवजी "प्रमालिर्णत चाचर्णी अटीचंा" #ंदभ निदेा आहे. १३. निनिवदेच्या (निनिवदाकारां#ाठी व्याख्या आलिर्ण #ूचा) च्या अु#ूची २ ंड ५.१.१. अंतग त बोी प्रस्ताव #ादर करण्याची रीत आलिर्ण पद्धत देण्यात आी आहे. या ंडात बोी#ह काही जोडपmे #ादर करण्याचीही तरतूद करण्यात आी होती. निवशरे्ष म्हर्णजे, ब#च्या #ंचा श्रेर्णी#ाठी ऑपरेश इनिपमेंट मॅन्युफॅक्चररे (ओ. ई. एम.) निदेी हमी अ#ेे जोडपm वाय, बोी#ह #ादर करर्णे आवश्यक व्हते, माm केवळ यशस्वी बोीदाराे #ादर करर्णे आवश्यक होते. अु#ूची IX (तांनिmक निवनिद>श ) आलिर्ण परिरलिशष्ट वाय च्या कम २ च्या ंड ३.५ (ई) आलिर्ण ंड १२ अंतग त उपक्रमांचा उदे्दश हे पुष्टी करर्णे आहे की २०० निक. मी. श्ररे्णीची पूत ता एकाच चालिजfग मधे्य करण्याची गरज पूर्ण झाी आहे.
१४. ई. व्ही. ई. वाय. े त्यांच्या निद. ०२/०५/२०२२ रोजीच्या बोी#ह जोडपm वाय #ादर केे, ज्यामध्ये ओ. ई. एम. े #ंचा श्रेर्णी#ाठी एक हमी निदी, ज्यात एका तक्त्याचा #मावेश अ#ू ज्यात मदू केे होते की लि#ंग डेकर ब##ाठी #ंचा श्ररे्णी १ ता#ाच्या #ं-ी चालिजfग वळेे#ह २०० निक. मी. अ#े. हेच, पूवच्या निद. २०/०८/२०२१ रोजीच्या निनिवदेती निवनिद>शांु#ार करण्यात आे होते, ज्यात ६० लिमनिटांच्या #ं-ी वेळेची परवागी देण्यात आी होती.
१५. ई. व्ही. ई. वाय. े निद. ०६/०५/२०२२ रोजीच्या ईमेद्वारे, निनिवदेत मूद केेल्या एक शुल्क आवश्यकतांु#ार #ु-ारिरत जोडपm वाय पुरनिवे केे आलिर्ण ते
7
केवळ "लिनिपकीय चूक" अ#ल्याचे स्पष्ट केे. १६. निनिवदा बोी निद. ०४/०५/२०२२ रोजी उघडल्या गले्या आलिर्ण तांनिmक योग्यतेचे मूल्यांक निद. ०६/०५/२०२२ रोजी जाहीर करण्यात आे. निद. ०६/०५/२०२२ रोजीच्या, तांनिmक योग्यतेच्या मूल्यांकात बेस्टे टाटा मोट# आलिर्ण इतर चार बोीदारांा "तांनिmकदृष्ट्या प्रनित#ाद देर्णारे" ठरनिवे आहे. टाटा मोटरची बोी अुक्रमे त्यांच्या जोडपm एफ आलिर्ण जोडपm वाय म-ी #ंचा श्रेर्णीच्या #ंदभा त तांनिmक निवचामुळे ाकारण्यात आी. या अहवाात ई. व्ही. ई. वाय. े देऊ केेल्या बोी# "तांनिmकदृष्ट्या प्रनित#ादात्मक" माण्यात आे. १७. त्यांतर, निद. ०६/०५/२०२२ रोजी, पाm बोीदारांची निकंमत बोी उघडण्यात आी आलिर्ण ईव्हीईवाया ए 1 बोीदार म्हर्णू घोनिर्षत करण्यात आे. टाटा मोट# ची निकंमत बोी निनिवदा दस्तऐवजाच्या अु#ूची I (प्रस्तावा#ाठी आमंmर्ण) च्या अ. क्र.७ आलिर्ण अु#ूची II (निनिवदाकारां#ाठी व्याख्या आलिर्ण #ूचा) च्या अ. क्र. १५ ु#ार उघडण्यात आी ाही. अु#ूची I चे अ. क्र. ७ ाीप्रमार्णे आहे :
"७. निनिवदा दस्तऐवजाच्या अु#ूची III मध्ये मूद केल्याु#ार अनिवाय तांनिmक आलिर्ण व्याव#ानियक पाmतेच्या निकर्षांची पूत ता करर्णारे बोीदार/निनिवदाकार केवळ निकंमत बोी उघडण्या#ाठी पाm ठरती."
१८. निनिवदा दस्तऐवजाच्या अु#ूची II (निनिवदाकारां#ाठी व्याख्या आलिर्ण #ूचा) च्या अ. क्र. १५ मध्ये ाीप्रमार्णेआहेः
8
"१५. बोीदार टी. ओ. टी. ओ. म-ी बेस्टच्या 'निनिवदा अटी आलिर्ण पुरवठ्याच्या अटी' निबशत स्वीकारती, अ#े केल्या# त्यांच्या आलिथ क बोी उघडण्या#ाठी निवचारात घेतल्या जार्णार ाहीत. बोीदारांा ते काळजीपूव क पाहण्या#ाठी निवंती केी जाते."
१९. बेस्टे जारी केेल्या तांनिmक योग्यतेच्या मूल्यांकामुळे व्यलिथत झाल्याे, ज्याद्वारे त्यांी टाटा मोट# ची बोी ाकारी होती, म्हर्णू टाटा मोट# े निद. १०/०५/२०२२ रोजी डब्ल्यू. पी. (ए) क्र.१५५४८/२०२२ मुं बई येथी उच्च न्यायायात -ाव घेती. टाटा मोट# े निदा#ा लिमळनिवण्या#ाठी पुढी प्रमार्णे प्राथ ा केीः
"१८. करिरता यालिचकाकत्याfी निवंती केी आहे की या माीय न्यायायाे:
(ए) प्रकरर्णाचा अलिभे बोानिवण्या#ाठी आलिर्ण निद. ०६/०५/२०२२ रोजी उत्तरवादी क्र १ द्वारा देण्यात आेा निर्ण य, ज्यात, वादी क्र १ दा केेल्या बोीा "तांनिmकदृष्ट्या प्रनित#ाद देर्णारी" अ#े जाहीर करण्यात आे, त्या# रद्द करण्या#ाठी उते्प्रश प्रालि-े अथवा इतर कोर्णता प्रालि-े, आदेश निकंवा निद>श जारी करण्यात यावा;
(बी) भारतीय राज्यघटेच्या अुचे्छद २२६ अन्वये महादेश प्रालि-े अथवा महादेशाच्या स्वरूपाती प्रालि-े निकंवा कोर्णतेही योग्य रिरट, आदेश निकंवा निद>श जारी करू उत्तरवादी क्र. १ ा यालिचकाकता क्र. १ े #ादर केेल्या बोीवर फेरनिवचार करण्याचे निद>श देण्यात यावे.
9
(#ी) (बी) मध्ये मूद प्राथ े# पया य म्हर्णू भारतीय राज्यघटेच्या अुचे्छद २२६ अन्वये महादेश प्रालि-े अथवा महादेशाच्या स्वरूपाती प्रालि-े निकंवा कोर्णतेही योग्य रिरट, आदेश निकंवा निद>श जारी करण्यात यावा ज्यात उत्तरवादी क्र. १ ा निनिवदा रद्द करण्याचे आलिर्ण व्याे निनिवदा काढण्याचे निद>श देण्यात यावे;
(डी ) यालिचका प्रंनिबत अ#ताा, निनिवदा अंतग त कंmाट देण्याच्या निदशेे कोर्णतीही पावे उचण्यापा#ू उत्तरवादी क्र. १ ा प्रनितरो- करावा; (ई) वरी ंड (डी) म-ी प्राथ ांच्या #ंदभा त अंतरिरमकाी निदा#ा ; (एफ) #ध्याच्या यालिचकेचा च ; आलिर्ण
(जी) यालिचकाकत्या ा प्रकरर्णाचे स्वरूप आलिर्ण परिरखिOती प्रमार्णे पुढी आलिर्ण इतर निदा#े देण्यात यावे."
२०. उपरोक्त रिरट यालिचका प्रंनिबत अ#ताा बेस्टे निद २०/०५/२०२२ रोजी च्या स्वीकृती पmा#ह ई. व्ही. ई. वाय. च्या बाजूे निनिवदा निदी. ई. व्ही. ई. वाय. े त्याु#ार निद.२३/०५/२०२२ रोजी आवश्यक परफॉम न्स बँक ग्यारंटी #ादर केी. मुं बई शहर आलिर्ण त्याच्या निवस्तारिरत उपगरात चाकां#ह लि#ंग डेकर ए#ी इेखिe्रक ब#े#च्या #ाव जनिक वाहतुकी#ाठी से्टज कॅरिरएज #ेवा चावण्या#ाठी ग्रॉ# #ंनिवदा परिरव्यय (जी. #ी. #ी.) मॉडेवर १२ वर्षाf#ाठी ई. व्ही. ई. वाय. आलिर्ण बेस्ट यांच्यात निद. २६/०५/२०२२ रोजी करार करण्यात आा.
10
२१. ई. व्ही. ई. वाय. े निद. ०२/०६/२०२२ रोजी अुदा बँक हमी #ादर केी आलिर्ण 'बेस्ट' े निद. १०/०६/२०२२ रोजी वरी अदुाा#ाठी ई. व्ही. ई. वाय. च्या ात्यात आवश्यक रक्कम जमा केी. ई. व्ही. ई. वाय. े बेस्टा निद. ०४/०७/०/२०२२ आलिर्ण निद.०५/०७/२०२२ दरम्या ८ ब#देी पुरनिवल्या. २२. उच्च न्यायायाे आपल्या निद. ०५/०७/२०२२ रोजी पारिरत केेल्या आक्षेपीत आदेश आलिर्ण न्यायनिर्ण या मध्ये अ#े मत मांडे की, 'वास्तनिवक परिरखिOतीत' एकाच चाज मध्ये #ंचा श्रेर्णी २०० निक. मी. पके्षा जास्त अ#र्णे आवश्यक आहे, हे नि#ंनिदग्ध आहे. त्याु#ार, उच्च न्यायायाे टाटा मोट# ची अपाmता कायम ठेवी आलिर्ण निनिवदेच्या तांनिmक आवश्यकतांचे पा करण्यात ते अपयशी ठरल्यामुळे पाm बोीदार म्हर्णू त्यांचा दावा फेटाळा. उच्च न्यायायाे आके्षनिपत आदेशाच्या अुक्रमे परिरचे्छद ९ आलिर्ण १३ मध्ये अ#े निरीक्षर्ण ोदंवेः
"९. उपरोक्त वाचू, हे नि#ंनिदग्ध आहे की निनिवदा दस्तऐवजात प्रदा केेी #ंचा श्रेर्णी अशी आहे की निवदु्यत वाह उत्पादकांा #ंबंलि-त जी. व्ही. डब्ल्यू. वाताुकूा#ाठी वास्तनिवक परिरखिOतीत ए#. डी. वाताुकू ब#े##ाठी एकाच चाज मध्ये २०० निक. मी. -ावू शकर्णारी वाहे प्रदा करावी ागती. निनिवदा दस्तऐवजाची प्राथलिमक आवश्यकता अशी निद#ते की देऊ केेे निवदु्यत वाह लि#ंग डेकर वाताुकू ब##ाठी कोर्णत्याही अडथळ्यालिशवाय एकाच चाज मध्ये २०० निक. मी. वास्तनिवक परिरखिOतीत ८० टके्क ए#ओ#ी#ह चाावे.
11
XXX XXX XXX
१३. यालिचकाकता क्र. १ े २०० निक. मी ८० टके्क ए#. ओ. #ी. च्या दराे एकाच चाज वर, वास्तनिवक खिOतीत, बोी #ादर करता, प्रमालिर्णत चाचर्णी परिरखिOतीु#ार ए. आय. ए#. ०४० प्रमार्णे #ादर केे आहे. निनिवदा अटींु#ार, ज्या व्यक्तीा कंmाट देण्यात आे आहे, म्हर्णजचे पटे्टदार, त्याे एकाच चाज मध्ये ८० टके्क ए#. ओ. #ी. वर २०० निक. मी. ची श्रेर्णी गाठण्याच्या अटीचंे पा केे ाही, तर त्याा त्या#ाठी दंड आकारा जातो. याचा अथ , ए. आय. ए#. ०४० ु#ार प्रमालिर्णत चाचर्णी खिOती, वास्तनिवक खिOतीपेक्षा वेगळ्या आहेत याची उत्तरवादी क्र.१ ा जार्णीव होती. यालिचकाकत्या ची निनिवदा निलितच उक्त ंडाशी #ु#ंगत व्हती . यालिचकाकत्या े निनिवदाच्या निवर्षय आलिर्ण क्षर्णीय मदुतीपा#ू निवच केे आहे . यालिचकाकत्या ा , निनिवदेत मूद केेल्या भौनितक आवश्यकतांपा#ू निवचलित झाल्याबद्द योग्यरिरत्या अपाm ठरवे जाते . "
(भर निदा जातो)
२३. ई. व्ही. ई. वाय. ची बोीही का ाकारी गेी पानिहजे यावर चचा करण्या#ाठी उच्च न्यायायाे वरीप्रमार्णे निर्ण य घेतल्यांतर पुढे वाटचा केी. तांनिmक बोी#ह #ादर केेा जोडपm वाय हा एक आुरं्षनिगक दस्तऐवज होता, अ#ा ई. व्ही. ई. वाय. चा युखिक्तवाद उच्च न्यायायाे ोदंवा, माm त#ा युखिक्तवाद फेटाळण्यात आा. उच्च न्यायायाे अु#ूची I च्या ंड १६ चा #ंदभ देताा अ#े
12
म्हटे आहे की एकदा बोी #ादर करण्याची अंनितम तारी #ंपी की, बोीदारांकडू कागदपmांची भर घार्णे/#ु-ारर्णा/#ादर करर्णे शक्य ाही. निनिवदेच्या अु#ूची I चा ंड १६ ाी #ादर केा आहेः
"अु#ूची I प्रस्तावा#ाठी निमंmर्ण १६. इचु्छक बोीदारांा या निनिवदा दस्तऐवजाा प्रनित#ाद म्हर्णू त्यांचा प्रस्ताव #ादर करण्यापूव या निनिवदा दस्तऐवजाचा काळजीपूव क अभ्या# करण्याचा #ल्ला निदा जातो. या निनिवदेा प्रनित#ाद म्हर्णू प्रस्ताव #ादर करर्णे हे या दस्तऐवजाच्या अटी, शत आलिर्ण परिरर्णामांची पूर्ण #मज घेऊ काळजीपूव क अभ्या# आलिर्ण तपा#र्णी केल्यांतर केे गेे आहे अ#े माे जाई. तांनिmक बोी उघडल्यांतर कोर्णतीही भर घार्णे/#ु-ारर्णा करर्णे, कागदपmे #ादर करण्या# परवागी निदी जार्णार ाही.
२४. परिरर्णामी, उच्च न्यायायाे अ#े म्हटे की, निद.०६/०५/२०२२ रोजीच्या ई- मेच निवचाराथ घेते जाऊ शकत ाही आलिर्ण त्याच निदवशी प्रलि#द्ध झाेल्या तांनिmक बोी मलू्यांकर्णात बेस्टच्या कृतीमंध्ये निष्पक्षता दश निवी गेी ाही. उच्च न्यायायाे परिरचे्छद २०-२२ मध्ये अकु्रमे पुढीप्रमार्णे निर्ण य निदाः
13
"२०. उत्तरवादी क्र १ े अ#े प्रनितपाद केे आहे की, ६ तारेा #काळी उत्तरवादी क्र २ े जारी केेल्या पmामुळे ६ मे २०२२ रोजी दपुारी उत्तरवादी क्र २ ची बोी प्रनित#ादात्मक ठेवण्याच्या निर्ण यावर परिरर्णाम झाा ाही. प्रकरर्णाच्या तथ्यांवरू आलिर्ण परिरखिOतीवरू हे लि#द्ध होत ाही. वर मूद केल्याप्रमार्णे ंड -१६, तांनिmक बोी उघडल्यांतर दस्तऐवजांची भर घार्णे/#ु-ारर्णा करर्णे/#ादर करर्णे प्रनितबंलि-त करते. निद. ४ मे २०२२ रोजी तांनिmक निनिवदा उघडण्यात आल्या आहेत. त्यांतर अशा कोर्णत्याही पmावर चचा होऊ शकी #ती. #ु-ारिरत जोडपm-वाय #ह उत्तरवादी क्र २ े जारी केेे पm आलिर्ण दो ता#ांंतर, उत्तरवादी क्र २ ची बोी प्रनित#ादात्मक रानिही, त्या वेळेच्या निकटतेमुळे म्हर्णजेच ६ मे रोजी ११.३५ वा, प्रनितवादी क्रमांक १ च्या या युखिक्तवादाा #मथ लिमळत ाही की उक्त #ु-ारिरत जोडपm-वाय आलिर्ण ६ मे रोजी #काळी लिनिहेल्या पmाे उत्तरवादी क्र २ च्या बोीा प्रनित#ादात्मक -रण्यावर भर निदा ाही. #व प्रथम, ६ मे रोजी #काळीच उत्तरवादी क्र १ द्वारे उत्तरवादी क्र २ चे पm स्वीकारर्णे हे निनिवदेच्या निवलिशष्ट अटीचं्या (ंड १६) निवरुद्ध होते. पुढे उत्तरवादी क्र १ चे म्हर्णर्णे महत्वाचे अ#ू शकत ाही की, ६ तारेा #काळी उत्तरवादी क्र २ े पाठवेे #ु-ारिरत जोडपm-वाय हे स्वतः हू होते आलिर्ण उत्तरवादी क्र १ च्या #ांगण्यावरू ाही. वसु्तखिOती अशी
14
आहे की तांनिmक बोी #ुरू झाल्याच्या दो निदव#ांंतर उत्तरवादी क्र २ ा पm आलिर्ण #ु-ारिरत जोडपm-वाय #ादर करण्याची परवागी देण्यात आी होती. ही देी वसु्तखिOती आहे की २८ एनिप्र रोजी उत्तरवादी क्र २ े बोी #ादर केी होती आलिर्ण २ मे रोजी त्याे #ु-ारिरत बोी #ादर केी होती , तथानिप , त्याच जोडपm - वाय मधे्य स्पष्टपर्णे मदू केे होते की त्या#ाठी एक ता# चाज करण्याची #ं-ी आवश्यक अ#े . ते निनिवदेच्या अटीशंी #ु#ंगत #े .
२१ . उपरोक्त तथ्यांवरू हे स्पष्ट होते की ; (i) यालिचकाकत्या े #ादर केेल्या निनिवदा दस्तऐवजांमध्ये जोडपm - वाय म्हर्णजे ओ . ई . एम . कडू २०० निक . मी . ची #ंचा श्रेर्णी #ाध्य करण्या#ाठी एक ता# चालिजfग वेळ आवश्यक अ#ल्याचे मूद केेल्या वचपmात निवच होते आलिर्ण (ii ) तांनिmक बोी उघडल्यांतर दो निदव#ांी म्हर्णजे ६ तारेा #काळी उत्तरवादी क्र २ े #ु-ारिरत जोडपm - वाय #ादर केे आलिर्ण ६ मे रोजी #काळी #ु-ारिरत जोडपm - वाय स्वीकारल्यांतर त्याच निदवशी दपुारी उत्तरवादी क्र २ ची तांनिmक बोी स्वीकारण्यात आी . २२. उपरोक्त कृतीमध्ये रास्तपर्णा निद#ू येत ाही. हा निर्ण य न्याय्य होता की न्याय्य निर्ण यावर पोहोचा याबद्द तथे्य शंका निमा र्ण करतात. उत्तरवादी क्र २ ची बोी प्रनित#ादात्मक म्हर्णू स्वीकारताा
15
वर चचा केेी तथे्य क्षात घेती अ#े निद#त ाही." (भर निदा जातो)
२५. उपरोक्त बाबी क्षात घेता, उच्च न्यायायाे ई. व्ही. ई. वाय. ा देी अयशस्वी बोीदार म्हर्णू घोनिर्षत करर्णेयोग्य माे. उच्च न्यायायाे परिरचे्छद २३ आलिर्ण २४ मध्ये अकु्रमे अ#े म्हटे आहेः
"२३. आम्हाा मानिहती आहे की #मता आलिर्ण ै#निग क न्यायाचे तत्त्व अंतरावर राहतात आलिर्ण मूल्यांकर्णात mुटी आढळल्या# कोर्णत्याही न्यायायी हस्तक्षेपाची आवश्यकता ाही. mुटी आढळल्या# कोर्णत्याही न्यायायी हस्तक्षेपाची आवश्यकता ाही.तथानिप, जर निर्ण य प्रामालिर्णक अ#े तर तेच योग्य आहे. न्यायायाच्या हस्तक्षेपामुळे थोडा निवंब होई याचीही आम्हाा जार्णीव आहे. यापूवही निनिवदा काढण्यात आल्या होत्या, हे निद#ू येई. माm, अुदा मंजूर झाल्यामुळे पूवची निनिवदा प्रनिक्रया रद्द करण्यात आी आलिर्ण वी निनिवदा प्रनिक्रया जारी करण्यात आी. उत्तरवादी क्रमांक २ ची बोी स्वीकारण्या#ाठी, मुा वाह लिमळनिवण्या#ाठी त्याा ९० निदव#ांचा कााव-ी निदा जातो. हा कााव-ी #ंपेा ाही. एक मनिहाही झाेा ाही. उत्तरवादी क्रमांक २ ची निनिवदा स्वीकारी जाते. न्यायाय या निष्कर्षा वर आे निक, निर्ण य घेण्याची प्रनिक्रया न्याय्य व्हती, कारर्ण त्या कृतीमध्ये रास्तपर्णाचा अभाव होता आलिर्ण
16
ममाी अ#ल्याे, हस्तक्षेप करावा ागे. २४. वरी बाबीचं्या प्रकाशात , आम्ही उत्तरवादी क्र २ ची निनिवदा स्वीकारण्याचा उत्तरवादीचंा निर्ण य रद्द ठरनिवतो . उत्तरवादी क्र १ , त्याची इच्छा अ#ल्या# , वी निनिवदा प्रनिक्रये#ह पुढे जाऊ शकतो ." (भर निदा जातो)
२६. वर उले्ल केेल्या अशा परिरखिOतीत, नितन्ही पक्ष आपापल्या यालिचका घेऊ या न्यायाया#मोर आहेत.
२७. हे क्षात घेर्णे आवश्यक आहे की उच्च न्यायाया#मोर काय वाही प्रंनिबत अ#ताा आलिर्ण अुदााची हमी #ादर केल्यांतर, ई. व्ही. ई. वाय. े यापूवच ०४/०७/२०२२ ते ०५/०७/२०२२ दरम्या एकूर्ण ८ ब#े# पुरवल्या होत्या. तथानिप, या न्यायायाे निद. १४/०७/२०२२ च्या अंतरिरम आदेशाद्वारे ई. व्ही. ई. वाय. च्या #ंदभा त आक्षेपीत निर्ण याा अंतरिरम Oनिगती निदी. या न्यायायाे अ#े निरीक्षर्ण ोदंवे की, ई. व्ही. ई. वाय. द्वारे ब#े#चा पुरवठा, काही अ#ल्या#, या यालिचकांच्या परिरर्णामाच्या अ-ी अ#े आलिर्ण ई. व्ही. ई. वाय. ंतरच्या टप्प्यावर कोर्णत्याही #मा अलि-कारावर दावा करु शकर्णार ाही.
" ई . व्ही . ई . वाय ." च्या वतीे निवेद २८. ई. व्ही. ई. वाय. ची बाजू मांडर्णारे निवद्वा ज्येष्ठ अलि-वक्ता श्री. रोहतगी यांी या न्यायायाे प. बं. राज्य निवदु्यत मंडळ -निवरुद्ध- पटे अलिभयांनिmकी कंपी मया निदत
17
आलिर्ण इतर, जे (२००१) २ ए#. #ी. #ी. ४५१ मध्ये प्रलि#द्ध झाे आहे या टल्यात निदेल्या निर्ण यावर ठाम भर निदा की, लिजथे बोीदाराे बोीमध्ये वस्तुखिOतीची भौनितक चूक केी आहे आलिर्ण ती चूक आढळू आल्यांतर त्याे त्वरिरत कारवाई करू त्याची चूक #ु-ारी आहे, नितथे बोीदाराा न्याय्य निदा#ा निदा जाऊ शकतो. त्यांी #ादर केे की, निनिवदेच्या अु#ूची I चा ंड १६ जोडपm वाय #ारख्या दस्तऐवजाा ागू होर्णार ाही, जो मूळतः बोीच्या मूल्यांका ंतर 'यशस्वी बोीदार' द्वारे #ादर करर्णे आवश्यक होते. याव्यनितरिरक्त, निवद्वा वरिरष्ठ वनिकाे पुढे #ांनिगते की, निद. ०२/०५/२०२२ रोजी #ादर केेल्या मूळ जोडपm वाय मध्ये देी, त्याच्या पक्षकाराे मूद केे होते की, "या देऊ केेल्या ब#े# कोर्णत्याही अडथळ्यालिशवाय मूद केेल्या निकमा निकोमीटर पयfत -ावती".
२९. त्यांी #ादर केे की, जोडपm एफ निनिद ष्ट करते की "जर येथे निनिद ष्ट केेे बद, बेस्टच्या आवश्यकता/निवनिद>शांशी निव#ंगत अ#ल्याचे आढळे तर अशा बोी प्रनित#ाद देर्णाऱ्या माल्या जाती" आलिर्ण म्हर्णू, बोीदाराा अनिवाय पर्णे जोडपm एफ मधे्य मूद केेल्या निवनिद>शांचे पा करावे ागे अन्यथा बोी
"तांनिmकदृष्ट्या प्रनित#ाद देर्णारी" माी जाई. त्यांी #ादर केे की जोडपm एफ ा निनिवदा भरण्याची आवश्यक अट म्हटे जाऊ शकते. त्यांी (२००२) ६ ए#. #ी. #ी. ३१५ मधे्य प्रलि#द्ध झाेल्या कन्हैयाा अग्रवा -निवरुद्ध- भारत #रकार आलिर्ण इतर या टल्याती या न्यायायाे निदेल्या निर्ण यावर भर निदा, की एादी अट आवश्यक आहे की दयु्यम आहे हे त्याचे पा करण्याच्या परिरर्णामाच्या #ंदभा त
18
निलित केे जाऊ शकते. हे #ादर करण्यात आे होते की जर आवश्यकतेची पूत ता केल्या# निनिवदा फेटाळण्यात आी अ#े तर ती निनिवदेचा एक आवश्यक भाग अ#े अन्यथा ती केवळ दयु्यम अट अ#े. त्यांी पुढे #ांनिगते की, जोडपm वाय मध्ये मूद केेल्या अटीचंे पा केल्या# दंड आकारा जाई आलिर्ण जर ह्याची पुरावृत्ती होत रानिही तर यामुळे करार #ंपषु्टात येऊ शकतो आलिर्ण म्हर्णू, जोडपm वाय ही निनिवदेची दयु्यम अट माी जावी. अु#ूची II च्या ंड ५.१.१. (बोीदारांा व्याख्या आलिर्ण #ूचा) अंतग त निनिवदा दस्तऐवजाती जोडपm वाय ा बोी दस्तऐवजां#ह #ादर करर्णे आवश्यक व्हते माm ते "यशस्वी बोीदाराे" #ादर करर्णे आवश्यक होते.
३०. (२०२२) ६ ए#. #ी. #ी. १२७ मध्ये प्रलि#द्ध करण्यात आेे ए. जी. प्रोजेक्ट्स लिलिमटेड -निवरुद्ध- निवोद कुमार जै आलिर्ण इतर या टल्याती न्यायायाती निर्ण याच्या पार्श्व भूमीवर ते म्हर्णाे निक, निनिवदाकारांची बोी स्वीकारायची की ाही या नियोक्त्याच्या निर्ण यावर आपा निर्ण य ादण्यापा#ू रिरट न्यायायाे स्वतः ा दूर ठेवे पानिहजे आलिर्ण #ाव जनिक #ेवेच्या करारात हका#ा, पर्ण हस्तक्षेप केा जाऊ ये. निनिवदेती माई आदेश निकंवा हस्तक्षेपामुळे राज्यावर अनितरिरक्त च होतो आलिर्ण तो ोकनिहताच्या निवरो-ातही आहे.
३१. ई. व्ही. ई. वाय. व्यनितरिरक्त, तांनिmकदृष्ट्या पाm अ#ेे आलिर्ण ए २ आलिर्ण ए ३ हे अुक्रमे खिस्वच मोनिबलिटी ऑटोमोनिटव्ह लिलिमटेड आलिर्ण पी. एम. आय. इेe्रो मोनिबलिटी #ोल्यूशन्स प्रायवे्हट लिलिमटेड अ#े आर्णी दो पक्ष होते, ई. व्ही.
19
ई. वाय. ा ए १ घोनिर्षत करण्यात आे आलिर्ण ंतरच्या टप्प्यावर निकंमतीची बोी उघडल्यांतरच निनिवदा देण्यात आी, या वसु्तखिOतीकडे क्ष वे-ू टाटा मोट# े केेे पक्षपातीपर्णाचे आरोप बेपवा ईचे आलिर्ण निरा-ार आहेत, अ#े त्यांी #ादर केे.
३२. रौाक इंटरॅश लिलिमटेड -निवरुद्ध- आय. व्ही. आर. कन्स्ट्रक्श लिलिमटेड आलिर्ण इतर (१९९९) १ ए#. #ी. #ी. ४९२ मध्ये प्रलि#द्ध आलिर्ण ए#. ए#. अँड कंपी - निवरुद्ध- ओरिर#ा माइनिंग कॉप*रेश लिलिमटेड (२००८) ५ ए#. #ी. #ी. ७७२ मध्य े प्रलि#द्ध झाेल्या या न्यायायाच्या निर्ण यांवर अवंबू, त्यांी #ादर केे की एकदा उच्च न्यायायाा टाटा मोट# तांनिmकदृष्ट्या अुपाीय अ#ल्याचे आढळे की, त्यांी अयशस्वी पक्षाच्या #ांगण्यावरू निनिवदा प्रनिक्रयेा आव्हा द्याया को होते. तांनिmक मूल्यांकानिवरो-ात रिरट यालिचका दा करण्यात आी होती, तर आता कामनिगरीच्या टप्प्यावर करार चांगल्या प्रकारे #ुरू आहे. या टप्प्यावर तांनिmक मूल्यांकर्णात हस्तक्षेप केल्या# करार अावश्यक होई आलिर्ण #रकारी पैश्याचे ुक#ा होई, अ#े त्यांी #ांनिगते.
३३. शेवटी, निवद्वा ज्येष्ठ अलि-वक्तांी अ#े #ांनिगते की, आजतागायत ई. व्ही. ई. वाय. े २० तयार केेल्या ब#े# पुरवल्या आहेत आलिर्ण या ब#े##ाठी ागरी आ-ारभूत #ंरचा देी उभारण्यात आल्या आहेत.
" टाटा मोट# " च्या वतीे निवदे
20
३४. टाटा मोट# ची बाजू मांडर्णारे निवद्वा ज्येष्ठ अलि-वक्ता डॉ. अलिभरे्षक मू लि#ंघवी यांी कडकडू #ांनिगते की बेस्टे ई. व्ही. ई. वाय. ा निदेे कंmाट बेकायदेशीर आहे. निवद्वा ज्येष्ठ अलि-वक्ताे अ#े प्रनितपाद केे की बोी #ादर करण्याची अंनितम तारी आलिर्ण तांनिmक बोी उघडण्याच्या तारेची मुदत #ंपल्यांतर ई. व्ही. ई. वाय. च्या #ु-ारिरत जोडपm वायची स्वीकृती निनिवदा अटीचं्या निवरो-ात आहे. निनिवदा च्या अु#ूची I च्या ंड १६ (प्रस्तावा#ाठी आमंmर्ण) मध्य े तांनिmक बोी उघडल्यांतर कोर्णत्याही प्रकारची भर घार्णे, त्यात #ु-ारर्णा करर्णे निकंवा दस्तऐवज #ादर करर्णे प्रनितबंलि-त आहे. तथानिप, त्याचे पा केे गेे ाही आलिर्ण निनिवदाकाराा ंतरच्या टप्प्यात चुका दरुुस्त करण्याची परवागी निदल्याे निनिवदाकारांा अ#मा वागर्णूक लिमळू शकते. वरी युखिक्तवाद लि#द्ध करण्या#ाठी या न्यायायाचे (१९९१) ३ ए#. #ी. #ी. २७२ (परिरचे्छद ६) मध्ये प्रलि#द्ध करण्यात आेे पोद्दार स्टी कॉप*रेश -निवरुद्ध- गर्णेश अलिभयांनिmकी वर्क्स आलिर्ण इतर ; प. बं. राज्य निवदु्यत मंडळावर (वर मूद केेे) (परिरचे्छद २७ आलिर्ण २८), या प्रकरर्णाती निर्ण यावर अवंबू होते.
३५. त्यांी #ादर केे की बेस्टच्या कृतींा स्वछंद, भेदभावपूर्ण , अन्यायकारक म्हटे जाऊ शकते आलिर्ण दे्वर्षाे दूनिर्षत निनिवदा प्रनिक्रयांा कोर्णतीही व-ैता देण्यात येऊ ये म्हर्णू त्याा आव्हा देण्याचा त्यांच्या पक्षकाराा निलित Oा आहे. #ादर केेल्या निवेदाा बळकटी देण्या#ाठी निवद्वा ज्येष्ठ अलि-वक्ताे या न्यायायाच्या ाी निर्ण यांवर भर निदा, मोाक इन्फ्रास्ट्रक्चर (पी) लिलिमटेड -निवरुद्ध- आयुक्त,
21
उल्हा#गर महागरपालिका आलिर्ण इतर, (२०००) ५ ए#. #ी. #ी. २८७ (परिरचे्छद १० आलिर्ण १४) मध्ये प्रलि#द्ध झाेे ; मेरठ निवका# प्रालि-करर्ण -निवरुद्ध- अ#ोलि#एश ऑफ मॅॅजमेन्ट स्टडीज आलिर्ण एक, (२००९) ६ ए#. #ी. #ी. १७१ (परिरचे्छद २७, २८, ४८ आलिर्ण ७६) मध्ये प्रलि#द्ध झाेे; मा निबंदा एर्क्सप्रे# कॅरिरयर आलिर्ण एक - निवरुद्ध- ॉथ -ईस्ट फं्रनिटयर रेले्व आलिर्ण इतर, (२०१४) ३ ए#. #ी. #ी. ७६० (परिरचे्छद ८,९ आलिर्ण १२)मध्ये प्रलि#द्ध झाेे.
३६. त्यांी अ#े प्रनितपाद केे की आक्षेनिपत निर्ण याच्या परिरचे्छद १९ मधे्य उच्च न्यायायाे योग्यरिरत्या अ#े निरीक्षर्ण ोदंवे आहे की बॅटरी श्रेर्णीची हमी केवळ ओ. ई. एम. द्वारे निदी जाऊ शकते लिजच्याकडू बोी ावर्णारा बॅटरी रेदी करत आहे आलिर्ण अशा परिरखिOतीत ती प्रा#ंनिगक अ#ल्याचे म्हटे जाऊ शकत ाही. बेस्टे तांनिmक मूल्यांकर्णाचा हा एक महत्त्वाचा भाग माा होता.
३७. त्यांी ठामपर्णे #ांनिगते की जोडपm वाय हा बोी दस्तऐवजाचा एक भाग होता आलिर्ण एकदा #ादर केल्यावर, बोी #ादर करण्याच्या अंनितम तारेंतर म्हर्णजचे ०२/०५/२०२२ मधे्य बद करण्याची परवागी निदी जाऊ शकत ाही. बोी #ादर करताा जोडपm वाय ऐखिच्छक होते आलिर्ण आवश्यक व्हते हा युखिक्तवाद ंतरचा निवचार आहे आलिर्ण तोच वस्तुखिOतीचा प्रश्न अ#ल्याे निकंवा जास्तीत जास्त वसु्तखिOती आलिर्ण कायद्याचा #ंलिमश्र प्रश्न अ#ल्याे निवशरे्ष अुमती यालिचकेत प्रथमच उपखिOत केा जाऊ शकत ाही. त्यांी या न्यायायाच्या ाी प्रकरर्णाती निर्ण यांवर भर निदा- जगन्नाथ बेहरा आलिर्ण इतर -निवरूद्ध- राजा हरिरहर लि#ंग मद राज
22
भ्रामरबार रॉय, १९५८ ए#. #ी. आर. १०६७ (परिरचे्छद १७ आलिर्ण १९) मध्ये प्रलि#द्ध झाेे; करर्णपुरा डेव्हपमेंट कंपी लिलिमटेड -निवरुद्ध- राजा कामाक्ष्या ारायर्ण लि#ंग इत्यादी, १९५६ मध्ये ए#. #ी. आर. ३२५ (परिरचे्छद २४) मध्ये प्रलि#द्ध झाेे; व#ंतकुमार रा-ानिक# वोरा -निवरुद्ध- मुं बई बंदर निवर्श्वस्त मंडळ, (१९९१) १ ए#. #ी. #ी. ७६१ (परिरचे्छद २४)मध्ये प्रलि#द्ध झाेे; स्टी अथॉरिरटी ऑफ इंनिडया लिलिमटेड - निवरुद्ध- गुप्ता ब्रदर स्टी ट्यूब्# लिलिमटेड, (२००९) १० ए#. #ी. #ी. ६३ (परिरचे्छद ३२ आलिर्ण ३४) मध्ये प्रलि#द्ध झाेे.
३८. निवशरे्षतः स्वचं्छद निनिवदा प्रनिक्रया आलिर्ण निनिवदेअंतग त निवनिहत केेल्या कामया देु#ार ब#े#च्या पुरवठ्याती निवंब क्षात घेता #ध्याच्या प्रकरर्णात वी निनिवदा आवश्यक अ#ल्याचे उच्च न्यायायाे म्हर्णर्णे योग्य अ#ल्याचे त्यांी #ादर केे. त्यांी #ादर केे की वी निनिवदा ोकनिहता#ाठी अ#े कारर्ण निनिवदा अंतग त निवनिहत केल्याु#ार ई. व्ही. ई. वाय. े निवतरर्ण कामया देचे उलं्लघ केे आहे. आतापयfत १,०३० ब#े#च्या पुरवठ्यात कमतरता अ#ल्याचा आरोप आहे. निवंबा#ाठी ई. व्ही. ई. वाय.च्या निवरो-ात आवश्यक पावे उचण्यात बेस्ट अपयशी ठरे आहे आलिर्ण हे दोन्ही करार करर्णाऱ्या पक्षांी एकमेकांशी #ंगमत केल्याचे दश वते. वी निनिवदा अलि-क स्प-ा त्मक निकंमतीच्या निनिवदांा अुमती देई आलिर्ण #ंपषु्टात आल्या# बेस्टवर कोर्णताही निवत्तीय भार पडर्णार ाही, कारर्ण निनिवदेत अामत पै#ा भरर्णा (ई. एम. डी.) जप्त करण्याची आलिर्ण कामनिगरी हमीचे रोीकरर्ण करण्याची तरतूद आहे.
23
३९. शेवटी, निवद्वा ज्येष्ठ अलि-वक्त्याे #ादर केे की उच्च न्यायायाे त्याच्या पक्षकाराा अपाm ठरवताा केवळ 'ए. आय. ए#. ०४० ु#ार प्रमालिर्णत चाचर्णी परिरखिOतीत' #ंचा श्रेर्णीची हमी देताा mुटी केी आहे. टाटा मोट# े आवश्यक अटीचंे पा केे होते आलिर्ण निनिवदा अंतग त काही प्रOाांा परवागी होती, अ#े #ादर करण्यात आे होते.
" बेस्ट " च्या वतीे निवेद ४०. बेस्टची बाजू मांडर्णारे निवद्वा #ॉलिलि#टर जर तुर्षार मेहता यांी #ादर केे की निनिवदा दस्तऐवजात तांनिmक बोीच्या टप्प्यावर पाm बोीदार म्हर्णू घोनिर्षत करण्या#ाठी अनिवाय पाmतेच्या अटीचंी तरतूद आहे आलिर्ण उक्त पाmतेच्या अटी निनिवदा दस्तऐवजाच्या ंड ५.१.१ च्या उपंड (iv) आलिर्ण (v) मध्ये नि-ा रिरत केेया आहेत.
४१. त्यांी पुढे #ादर केे की ंड ५.१.१ (v), तांनिmक बोीच्या टप्प्यावर बोीदार म्हर्णू पाm होण्या#ाठी जोडपm एफची तरतूद करर्णे ही एक अनिवाय अट होती. अनिवाय आवश्यकता ाीप्रमार्णे आहेः
"५.१.१ प्रस्ताव ाी पद्धतीे #ादर करावाः बोी १: तांनिmक #ादरीकरर्णे, ज्यात ाी गोष्टीचंा #मावेश अ#ेः
i) निनिवदा दस्तऐवजात #मानिवष्ट केेल्या जोडपm-ए म-ी निवनिहत स्वरूपात दश निवल्याप्रमार्णे हमी कामनिगरीचे अु#ूची आलिर्ण इतर तांनिmक
24
तपशी (प्रमु #दस्याच्या #ंघटेच्या बाबतीत),
ii) जोडपm #ी मध्ये मूद केल्याप्रमार्णे बोीदाराच्या कामनिगरीचे अु#ूची (कोर्णत्याही #दस्याच्या #ंघटेच्या अुभवाच्या बाबतीत),
iii) जोडपm डी मध्ये मूद केल्याप्रमार्णे #दी ेापा कडू निकमा #रा#री वानिर्ष क उाढाी#ाठी ("एमएएटी") प्रमार्णपmा#ाठी प्रारूप (प्रमु #दस्याच्या #मूहा#ाठी आलिर्ण एग्रीगेटर, ेटवथ प्रमार्णपm निकंवा गंुतवर्णूकयोग्य नि-ी प्रमार्णपmाच्या बाबतीत),
iv) एग्रीगेटरा ब#े#च्या देभाी#ाठी #ंपूर्ण कंmाटी कााव-ी#ाठी ओ. ई. एम. बरोबर परत परत करार #ादर करावा ागे. एग्रीगेटरा ओ. ई. एम. कडू मॅन्युफॅक्चरर ऑथोरायझेश फॉम (जर एग्रीगेटर एकमवे बोीदार निकंवा आघाडी बोीदार अ#े तर अशा बोीदाराे मॅन्युफॅक्चरर ऑथोरायझेश फॉम #ादर करावा) देी #ादर करावा ागे.
v) जोडपm एफ मधे्य निवनिद>श केल्याप्रमार्णे तांनिmक तपशीातू निग म अु#ूची,
vi) ोदंर्णी पुरावा आलिर्ण प्रमार्णपmां#ह बोीदाराचा #ामान्य तपशी (#ंघटेच्या बाबतीत, हे प्रमु #दस्यांद्वारे प्रदा करर्णे आवश्यक आहे) जोडपm जी आलिर्ण एच मध्ये निदल्याप्रमार्णे,
25
vii) जोडपm आय मध्ये निदल्याप्रमार्णे बोी #ुरक्षा/ई. एम. डी.,
viii) जोडपm-ए. (बोीदाराचा कोर्णत्याही भ्रष्ट निकंवा फ#व्या गैरव्यवहारात #हभाग/गंुतेे #र्णे निकंवा भारताती निकंवा भारताबाहेरी कोर्णत्याही #रकारी निकंवा #रकारी के्षm #ंOांमध्ये काळ्या यादीत टाकण्यात आे ाही या#ंबं-ीचे हमीपm)
ix) #ंघटेच्या बाबतीत, जोडपm ए मध्ये मदू केल्याप्रमार्णे #दस्यांदरम्या #ंघटा कराराचे स्वरूप,
x) प्रस्तावाच्या वै-तेचा कााव-ी मदू करर्णाऱ्या जोडपm क्यू ु#ार प्रकल्प उपक्रमाचा #मावेश अ#ेे पm,
xi) जोडपm आर मध्ये मूद केल्याप्रमार्णे प्रस्तावावर स्वाक्षरी करण्या#ाठी मुत्यारपm (#ंघटेच्या बाबतीत, हे #व #दस्यांद्वारे प्रदा करर्णे आवश्यक आहे)"
४२. त्यांी #ादर केे की टाटा मोट# े हे जोडपm एफ दा करताा अनिवाय आवश्यकतेपा#ू निवच केे. त्यांी जोडपmाती भाग अ-ोरेखित केा ज्यामध्ये अ#े म्हटे आहे की जर बद, बेस्टच्या आवश्यकतांशी निव#ंगत अ#ल्याचे आढळे तर अशा निनिवदा प्रनित#ाद देर्णाऱ्या माल्या जाती. अुपाीय निवच ाीप्रमार्णे होतेः
"ए. आय. ए#. ०४० ु#ार प्रमालिर्णत केल्याप्रमार्णे एकाच चाज मध्ये ८० टके्क
26
ए#. ओ. #ी. च्या दराे २०० के. एम. ए#. च्या #ंचा श्रेर्णीची आवश्यकता परू्ण करे."
४३. ई. व्ही. ई. वाय. (यशस्वी बोीदार) यांच्या#ह बोी ावर्णाऱ्यांपैकी कोर्णीही या अनिवाय अटीपंा#ू निवचलित झाे ाही, अ#े त्यांी #ादर केे. त्यामुळे तांनिmक टप्प्यावरच टाटा मोट# ा प्रनित#ाद देर्णारा बोीदार म्हर्णू घोनिर्षत करण्यात आे. निद. ०६/०५/२०२२ रोजी, बेस्टे तांनिmक मूल्यमाप हाती घेते आलिर्ण निर्ण य घेता की पाm आलिर्ण प्रनित#ादात्मक आढळेल्या #व बोीदारांपैकी, ई. व्ही. ई. वाय. े #वा त कमी दर उद्धतृ केे होते आलिर्ण त्याु#ार करार त्याच्या बाजूे देण्यात आा. ४४. निवद्वा #ॉलिलि#टर जर यांी पुढे #ादर केे की यशस्वी बोीदाराे जोडपm वाय भरर्णे आवश्यक होते. तथानिप, जोडपm वाय ही प्रनित#ादात्मक बोीदार होण्या#ाठी पूव अट निकंवा करार देण्या#ाठी अनिवाय अट व्हती. ४५. ई. व्ही. ई. वाय. े आपी चूक #ु-ारी आलिर्ण स्पष्ट केे की त्याे #ादर केेे जोडपm वाय मागी निनिवदेपा#ू कट-अँड-पेस्टचे काम केल्यांतर अव-ााे ठेवण्यात आे होते. ई. व्ही. ई. वाय. े निनिवदेु#ार काटेकोरपर्णे #ु-ारिरत/वी जोडपm वाय दा केे.
४६. निवद्वा #ॉलिलि#टर जर यांी कडकडू #ांनिगते की, बेस्टा वी निनिवदा ोटी# जारी करण्या# #ांगर्णे हे ोकनिहतनिवरो-ी ठरे. मे २०२२ मध्ये ई. व्ही. ई. वाय. ा देण्यात आेल्या करारात, बेस्टा ई. व्ही. ई. वाय. ा रु. ४६.८१/निक.मी. द्यायचे होते. बेस्टे पुन्हा निनिवदा काढण्याच्या शक्यतेची तपा#र्णी केी आलिर्ण अ#े
27
आढळे की अीकडच्या काळात अशीच एक निनिवदा भारत #रकारच्या कन्व्हज न्सी एज #खिव्ह #े# लिलिमटेडे (#ी. ई. ए#. ए.) जारी केी होती. #ी. ई. ए#. ए. े ुकत्याच निदेल्या कराराु#ार, 'बेस्ट' े ज्या दराे तात्काळ कंmाट निदे होते, त्या #ध्याच्या दरापेक्षा त्याा रु १२०० कोटी रुपये अलि-क देण्यात आे. त्यामुळे पुन्हा निनिवदा काढण्याचा पया य निवडर्णे व्याव#ानियकदृष्ट्या अनिववेकी ठरे. निवशे्लर्षर्ण
४७. पक्षकारांची बाजू मांडर्णाऱ्या निवद्वा अलि-वकत्यांचे म्हर्णर्णे ऐकल्यांतर आलिर्ण अलिभेाती #ानिहत्य वाचल्यांतर, आमच्या निवचारात येर्णारा एकमेव प्रश्न अ#ा आहेः टाटा मोट# ची निनिवदेती अपाmता कायम ठेवल्यांतर उच्च न्यायायाे ई. व्ही. ई. वाय. हे देी अपाm ठरे की ाही हे जार्णू घेण्या#ाठी पुढी प्रनिक्रया हाती घेर्णे न्याय्य होते का आलिर्ण बेस्ट आपल्या निववेकबुद्धीु#ार वी निनिवदा प्रनिक्रया हाती घेऊ शकते का?
४८. हे न्यायाय मूभूत अलि-कार #ंरक्षक अ#ल्याे जेव्हा अलिभनित, अतानिक कता, दभुा वा आलिर्ण पवू ग्रह अ#तो तेव्हा हस्तक्षेप करर्णे हे त्याचे कत व्य आहे. तथानिप, या न्यायायाे वारंवार इशारा निदा आहे की न्यायायांी कंmाटी निकंवा व्याव#ानियक बाबीमंध्ये न्यानियक पुरावोकाच्या त्यांच्या अलि-कारांचा वापर करताा ूप #ंयम बाळगा पानिहजे. हे न्यायाय #ामान्यतः कंmाटी बाबीमंध्ये हस्तक्षेप करर्णे तोपयfत ाप#ंत करते , जोपयfत अलिभनित निकंवा दभुा वापूर्ण निकंवा पूव ग्रह निकंवा अतानिक कतेचे स्पष्ट प्रकरर्ण तयार केे जात ाही. एाद्याे हे क्षात
28
ठेवे पानिहजे की आज #रकारी क्षmेाती अके उपक्रम ाजगी उद्योगांशी स्प-ा करतात. ाजगी पक्षांमध्ये केेे करार रिरट अलि-कारक्षेmांतग त छाीच्या अ-ी #तात. निः #ंशयपर्णे, राज्यघटेच्या अचेु्छद १२ म-ी अथा ु#ार राज्य अ#ेल्या #ंOा न्याय्यपर्णे वागण्या# बां-ी आहेत आलिर्ण उच्च न्यायायांच्या रिरट अलि-कारक्षेmा# पाm आहेत परंतु या निववेका-ी अलि-काराचा वापर मोठ्या #ंयम आलिर्ण #ाव-निगरीे केा गेा पानिहजे. न्यायायांी त्यांच्या मया दा आलिर्ण व्याव#ानियक बाबीमंध्ये अावश्यक हस्तक्षेपामुळे होऊ शकर्णाऱ्या निवधं्व#ांची जार्णीव ठेवी पानिहजे. तांनिmक #मस्यांचा #मावेश अ#ेल्या करारांमध्ये न्यायाये आर्णी अनिचु्छक अ#ी पानिहजेत कारर्ण न्याया-ीशांच्या पोशााती आपल्यापैकी बहुतेकांा आपल्या के्षmाबाहेरी तांनिmक #मस्यांवर अलिभनिर्ण य घेण्या#ाठी आवश्यक कौशल्य #ते. निनिवदा तपा#ताा न्यायायांी निवशाक काच वापरू ये आलिर्ण प्रत्येक छोटी चूक मोठी चूक अ#ल्या#ारे दावू ये. रे तर, न्यायायांी कंmाटी प्रकरर्णांमध्ये #रकार आलिर्ण #रकारी क्षmे उपक्रमांा '#ंयुक्तपर्णे न्याय्य भूलिमका' निदी पानिहजे. अशा हस्तक्षेपामुळे #रकारी नितजोरीचे अावश्यक ुक#ा होई अशा परिरखिOतीतही न्यायायांी हस्तक्षेप करू ये. (पहाः लि#प्पी कन्स्ट्रक्शन्स काँट्रॅ e# -निवरुद्ध- युनिय ऑफ इंनिडया , (२०२०) १६ ए#. #ी. #ी. ४८९)
४९. या निनिवदेची पनिही आलिर्ण #वा त महत्त्वाची आवश्यकता ही अशी होती निक, लि#ंग डेकर ब#े#ची नि-ा रिरत #ंचा श्रेर्णी जी कोर्णत्याही अडथळ्यालिशवाय ८०
29
टके्क ए#. ओ. #ी. #ह "वास्तनिवक परिरखिOतीत" एकाच चाज मध्ये #ुमारे आलिर्ण #रा#री २०० निक. मी. चाे , यात वाद ाही. त्यांतर अलिभेावरी दस्तऐवज अ#े #ूलिचत करे की टाटा मोट# े आपल्या बोीमध्ये या गरजेपा#ू निवच केे होते आलिर्ण बेस्टा कळवे होते की ते निनिवदा अटींु#ार #ेल्या "माक चाचर्णी परिरखिOती" मध्ये #ंचा श्रेर्णी घेऊ जाऊ शकते. टाटा मोट# ची बोी या ंडाचे पा करण्यात अपयशी ठरी, अ#े उच्च न्यायायाे आपल्या आक्षेपीत निकाात योग्य निरीक्षर्ण ोदंवे आहे. टाटा मोट# निनिवदाच्या महत्त्वाच्या आलिर्ण आवश्यक अटीपा#ू दूर गेी. केवळ टाटा मोट# ेच वर मदू केेल्या अटीपंा#ू निवच केे हे या टप्प्यावर #ांगर्णे योग्य आहे. तथानिप, आमचे अ#े मत आहे की उच्च न्यायायाे एकदा टाटा मोट# ा "प्रनित#ाद देर्णारे" म्हर्णू घोनिर्षत केे होते आलिर्ण निनिवदा प्रनिक्रयेतु अपाm ठरल्यामुळे ई. व्ही. ई. वाय. ा पाm बोीदार म्हर्णू घोनिर्षत करण्याच्या बेस्टच्या निर्ण याच्या चौकशीच्या रिरंगर्णात उतराया को होते. आम्ही अ#े म्हर्णत आहोत कारर्ण उच्च न्यायाय ोकनिहता#ाठी आपल्या रिरट अलि-कारक्षेmाचा वापर करत व्हते. स्वतः चे अलि-कार प्रOानिपत करण्याचा प्रयत्न करर्णाऱ्या एका पक्षाे दा केेल्या यालिचकेवर उच्च न्यायायाे #ुावर्णी केी. या न्यायायाे रौाक इंटरॅश लिलिमटेड (वर मूद केल्याप्रमार्णे) मध्ये म्हटल्याप्रमार्णे, आवश्यक निकर्षांची पूत ता करर्णाऱ्या पक्षाच्या #ांगण्यावरू न्यायायी निदा#ा देर्णे ही एक अशी गोष्ट आहे जी चकुीची आहे. रौक इंटरॅश लिलिमटेड (वर मूद केेल्या) मध्य,े या न्यायायाे ाीप्रमार्णे निरीक्षर्ण ोदंवेः
30
"२७. माm, #ध्याच्या प्रकरर्णात निनिवदेच्या अटींु#ार #वत देण्या# परवागी होती. मंडळाे मे## रौाक इंटरॅश लिलिमटेडा जी #वत निदी आहे ती जरी ती नि-ा रिरत निकर्षांशी तंतोतंत जुळत #ी तरी निनिवदाकारांचे कौशल्य आलिर्ण त्याच्या मागी अुभवाच्या दृष्टीे वै- तत्त्वांवर आहे. अलि-क प्रा#ंनिगक बाब म्हर्णजे , मे## आय . व्ही . आर . कन्स्ट्रक्श लिलिमटेड , ज्यांी या निनिवदेच्या निवाड्याा आव्हा निदे आहे , ते स्वतः आवश्यक निकर्ष पूर्ण करत ाहीत . त्यांच्याकडे निवनिहत अुभव पाmता ाही . त्यामुळे , आवश्यक निकर्षांची पूत ता करर्णाऱ्या पक्षाच्या #ांगण्यावरू कोर्णताही न्यायायी निदा#ा चकुीचा अ#ल्याचे निद#ते . मे## रौाक इंटरॅश लिलिमटेड आलिर्ण मे## आय. व्ही. आर. कन्स्ट्रक्श लिलिमटेड या दोन्ही#ंाठी जरी निकर्ष लिशलिथ केे जाऊ शकत अ#े, तरी मे## रौाक इंटरॅश लिलिमटेडचा प्रस्ताव कमी आहे हे स्पष्ट आहे आलिर्ण याच आ-ारावर मंडळाे मे## रौाक इंटरॅश लिलिमटेडचा प्रस्ताव स्वीकारा आहे. ज्या पक्षाे स्वतः आवश्यक निकर्ष परू्ण केेे ाहीत आलिर्ण ज्याचा प्रस्ताव स्वीकारेल्या प्रस्तावापेक्षा जास्त आहे अशा पक्षाच्या #ांगण्यावरू निनिवदा निवाड्याा Oनिगती कशी निदी जाऊ शकते हे आम्हाा #मजत ाही. हे देी स्पष्ट आहे की अशा प्रकारे देण्यात आेल्या कंmाटाची कामनिगरी थांबवल्याे जतेचे मोठे ुक#ा होते, कारर्ण या वादामुळे प्रत्येकी २१० मगेावॅट क्षमतेच्या दो औखिÌक ऊजा कें द्रांचे बां-काम रडे आहे. निवजेची कमतरता कुप्रलि#द्ध झाी आहे. ते औद्योनिगक निवका#ावर आलिर्ण परिरर्णामी मोठ्या #ंख्येे ोकांच्या रोजगाराच्या #ं-ीवंर देी
31
गंभीर परिरर्णाम करतात. #ध्याच्या परिरखिOतीत, हा प्रकल्प थांबवण्यात ोकनिहताचा कोर्णताही मोठा वाटा ाही. मे## रौाक इंटरॅश लिलिमटेडा कंmाट देण्या#ाठी कोर्णत्याही दभुा वापूर्ण निकंवा #ंपालिर्श्व क कारर्णांचा आरोप ाही."
(भर निदा जातो)
५०. आम्ही या वस्तुखिOतीची द घेतो की बोीच्या मूल्यांकर्णा ंतर 'यशस्वी बोीदार' े मूतः जोडपm वाय #ादर करर्णे आवश्यक होते आलिर्ण ते निनिवदेच्या अु#ूची II च्या ंड ५.१.१. अंतग त प्रदा केल्याप्रमार्णे तांनिmक निवेदामध्ये #मानिवष्ट करण्या#ाठीच्या कागदपmांच्या आलिर्ण जोडपmांच्या यादीत #मानिवष्ट व्हते. पुढे निनिवदा दस्तऐवजाती जोडपm वाय #ाठी प्रदा केेल्या स्वरूपामध्ये त्याच्या शीर्ष कामध्ये अ#े म्हटे आहे की "यशस्वी बोीदारांी त्यांच्या पm शीर्ष कााी ाीप्रमार्णे हमी पm अपोड करावे". त्यामुळे, आमचे अ#े मत आहे की अु#ूची I च्या ंड १६ अंतग त कागदपmांच्या पुरावोकावरी निबf-, ज्यामध्ये अ#े म्हटे आहे की, "तांनिmक बोी उघडल्यांतर कागदपmे जोडर्णे/दरुुस्त करर्णे, #ादर करर्णे शक्य होर्णार ाही", हे केवळ तांनिmक बोीमध्ये #मानिवष्ट करण्या#ाठी आवश्यक अ#ेल्या कागदपmांपुरते मया निदत आहे आलिर्ण तांनिmक बोीचा भाग #ेल्या अशा कोर्णत्याही दस्तऐवजाा ते ागू होर्णार ाही. ५१. आमचे अ#े मत आहे की #ु-ारिरत जोडपm 'वाय' #ादर करण्याची परवागी देर्णाऱ्या 'बेस्ट' ची कारवाई उटवण्यात उच्च न्यायायाे थोडी मंद आलिर्ण #ाव-निगरी बाळगी पानिहजे होती. आमचे अ#े मत आहे की 'बेस्ट' े कोर्णतीही चूक
32
केी ाही निकंवा #ु-ारिरत जोडपm 'वाय' ा #ादर करण्याची परवागी देताा त्याा पक्षपातीपर्णा इत्यादी#ंाठी दोर्षी ठरवे जाऊ शकत ाही, कारर्ण पूवचे जोडपm लिनिपकीय चकुीमुळे चुकीचे होते. ई. व्ही. ई. वाय. े देऊ केेी #ंपूर्ण बोी बेकायदेशीर म्हर्णू घोनिर्षत करण्या#ाठी ही प्रनिक्रया पुरेशी व्हती. ५२. #व #ा-ारर्णपर्णे, अतं्यत Oू निकंवा स्पष्ट काहीतरी दश निवल्यालिशवाय, निनिवदाकाराे केेी बोी स्वीकारायची की ाही या नियोक्त्याच्या निर्ण यावर आपा निर्ण य ादण्यापा#ू रिरट न्यायायाे स्वतः ा दूर ठेवे पानिहजे. न्यायायाे #ामान्यतः निनिवदा निकंवा कराराशी #ंबंलि-त बाबीमंध्ये हस्तक्षेप करू ये. करार चांगल्याप्रकारे #ुरू अ#ताा #ंपूर्ण निनिवदा प्रनिक्रया बंद करर्णे हे ोकनिहतात #े. या टप्प्यावर व्याे निनिवदा प्रनिक्रया #ुरू करण्या#ाठी बराच वेळ ागू शकतो आलिर्ण #रकारी नितजोरीाही कोट्यव-ी रुपयांचे ुक#ा होऊ शकते. न्यायायाे वी निनिवदा ोटी# जारी करण्याचे निद>श निदल्या# राज्याच्या #रकारी नितजोरीाही जो आलिथ क बोजा/परिरर्णामांचा #ामा करावा ागू शकतो, तो न्यायायाे क्षात ठेवर्णाऱ्या माग दश क घटकांपैकी एक अ#ा पानिहजे. (२००५) १ ए#. #ी. #ी. ६७९ मध्ये प्रलि#द्ध झाेल्या अ#ोलि#एश ऑफ रलिजस्ट्रेश पे्लट्स -निवरूद्ध- युनिय ऑफ इंनिडया आलिर्ण इतर या टल्याती या न्यायायाच्या ती न्याया-ीशांच्या पीठाच्या निर्ण यावरू हे स्पष्ट होते.
५३. (२०००) २ ए#. #ी. #ी. ६१७ मधे्य प्रलि#द्ध झाेल्या एअर इंनिडया लिलिमटेड - निवरुद्ध- कोची आंतरराष्ट्रीय निवमातळ लिलिमटेड या प्रकरर्णात राज्य आलिर्ण #रकारी
33
क्षmे महामंडळांद्वारे कंmाट देण्याशी #ंबंलि-त कायद्याचा आढावा घेण्यात आा होता आलिर्ण अ#े म्हटे गेे होते की कंmाट देर्णे, मग ते ाजगी पक्षाद्वारे अ#ो निकंवा राज्याे, मूतः एक वालिर्णज्य व्यवहार आहे. निर्ण यावर पोहोचण्या#ाठी ती स्वतः ची पद्धत निवडू शकते आलिर्ण जर निनिवदा अटी अशा लिशलिथतेा परवागी देत अ#ती तर प्रामालिर्णक कारर्णां#ाठी कोर्णतीही #वत देण्या# ती स्वतंm आहे. पुढे अ#े म्हटे गेे की #व #ंबंलि-तांशी न्याय्य वागर्णे हे राज्य, त्याचे महामंडळ, #ा-े आलिर्ण #ंOांचे #ाव जनिक कत व्य आहे. जरी निर्ण य घेण्याच्या प्रनिक्रयेत काही दोर्ष आढळा अ#ा तरी न्यायायाे अुछेद २२६ अंतग त आपल्या निववेका-ी अलि-कारांचा वापर अतं्यत #ाव-निगरीे केा पानिहजे आलिर्ण त्याचा वापर केवळ ोकनिहता#ाठीच केा पानिहजे, केवळ कायदेशीर मुद्दा तयार करण्या#ाठी ाही. आपल्या हस्तक्षेपाची गरज आहे की ाही हे ठरवण्या#ाठी न्यायायाे ेहमीच व्यापक ोकनिहत क्षात ठेवे पानिहजे. जेव्हा मोठ्या ोकनिहता#ाठी हस्तक्षेप आवश्यक आहे अ#ा निष्कर्ष निघतो, तेव्हाच न्यायायाे हस्तक्षेप केा पानिहजे.
५४. (२००७) १४ ए#. #ी. #ी. ५१७ मध्ये प्रलि#द्ध झाेल्या जगदीश मंड -निवरुद्ध- ओरिर#ा राज्य आलिर्ण इतर या टल्यात या न्यायायाे अ#े निरीक्षर्ण ोदंवे आहे की, निनिवदा निकंवा कंmाटे देण्याबाबतच्या प्रकरर्णांमध्ये न्यानियक पुरावोकाच्या अलि-काराचा वापर करताा, काही निवशरे्ष वैलिशष्ट्ये क्षात घेती पानिहजेत की निनिवदांचे मूल्यांकर्ण आलिर्ण कंmाटे देर्णे ही मूतः व्याव#ानियक काय> आहेत आलिर्ण अशा प्रकरर्णांमध्ये #मता आलिर्ण ै#निग क न्यायाची तते्त्व एका अंतरावर राहतात. जर
34
करार देण्याशी #ंबंलि-त निर्ण य प्रामालिर्णक अ#े आलिर्ण तो ोकनिहता#ाठी अ#े, तर प्रनिक्रयात्मक निवच निकंवा मूल्यांकर्णाती mुटी निकंवा निनिवदाकाराा पूव ग्रह अ#ा तरीही न्यायाये न्यानियक पुरावोकाच्या अलि-कारांचा वापर करू हस्तक्षेप करर्णार ाहीत. ोकनिहताची निकंमत मोजू ाजगी निहताचे रक्षर्ण करण्या#ाठी निकंवा कंmाटी निववादांचे निराकरर्ण करण्या#ाठी न्यानियक पुरावोकाच्या अलि-काराचा वापर केा जार्णार ाही.
५५. वर उले्ल केेल्या अशा परिरखिOतीत, आम्ही उच्च न्यायायाे निदेल्या निका आलिर्ण आदेशाचा तो भाग बाजूा ठेवतो, ज्याद्वारे ई. व्ही. ई. वाय. ची निनिवदा स्वीकारण्याचा बेस्टचा निर्ण य बाजूा ठेवण्यात आा होता आलिर्ण व्याे निनिवदा प्रनिक्रया हाती घेर्णे बेस्टच्या निववकेबुद्धीवर #ोडण्यात आे होते. ५६. टाटा मोट# े दा केेे अपी त्याु#ार अयशस्वी होते आलिर्ण याद्वारे फेटाळे जाते. तर ई. व्ही. ई. वाय. आलिर्ण बेस्ट े दा केेल्या अपीांा उपरोक्त मया देपयfत मान्य करण्यात येते.
५७. चा बाबत कोर्णताही आदेश ाही.
५८. प्रंनिबत अज , अ#ल्या#, त्याु#ार निकाी काढण्यात येतात. .......................... #रन्याया-ीश
[डॉ. -ंजय वाय. चंद्रचूड]
35
......................... न्यायमूनित [पलिमनिदघंतम श्री रलि#ंह] .....................न्यायमूनित [जे. बी. पारडीवाा]
वी निदल्ली;
१९ मे २०२३.
अस्वीकरर्ण
"या न्यायनिर्ण याच्या मराठी भारे्षती या अवुादाचा वापर हा पक्षकारा# त्याच्या/ नितच्या मातृभारे्षमध्ये त्याचा अथ #मजू घेण्यापुरताच मया निदत राही आलिर्ण त्याचा इतर कोर्णत्याही कारर्णाकरिरता वापर करता येर्णार ाही. त#ेच, इंग्रजी भारे्षती न्यायनिर्ण य हाच #व व्यावहारिरक आलिर्ण काया यी वापराकरिरता निवर्श्व#ीय अ#े आलिर्ण तोच त्याती आदेशाच्या निष्पाद आलिर्ण अंमबजावर्णी व-ै माा जाई."
36
Comments